Veel gedragstheorieën en communicatiemodellen, zoals het DISC model, MBTI, drijfveren en talenten- analyses gaan over de ‘spelers’ binnen de communicatie; je bent de zender of de ontvanger.

De Roos van Leary gaat over ‘het spel’ tussen de zender en de ontvanger.

Dit spel vindt voortdurend plaats in interactie. Als ik praat, luister jij. Als jij mij iets vraagt, help ik jou. Als ik volg, neem jij de leiding. Ofwel; Gedrag roept gedrag op.

Daarbij spelen twee factoren een rol:

1. Dominantie;
   – De mate van actie in gedrag. De mate van invloed die men wilt uitoefenen.
   – Boven gedrag is gedrag met veel actie. Onder gedrag is gedrag met weinig actie.
   – Boven gedrag roept onder gedrag op, en andersom
2. Affiliatie;
   – de mate van sfeer in gedrag
   – Afstandsgericht gedrag is gericht op eigen belangen, taken.
   – Nabijheidsgericht gedrag is gericht op de relatie, harmonie.
   – Afstand roept afstand op, en nabijheid roept nabijheid op.

De mate van dominantie wordt weergegeven door de verticale lijn (van Boven-dominant gedrag naar Onder-submissief gedrag) . De mate van de affiliatie zie je op de horizontale lijn (van afstands-gericht naar nabijheids-gericht).

De twee lijnen zijn de assen van een cirkel, waarin je vier hokjes (kwadranten) kunt herkennen. Door die vier hokjes nog eens te splitsen door middel van twee diagonalen, ontstaan 8 ‘taartpunten’ welke 8 verschillende gedragsstijlen representeren. Elk gedragsstijl is een combinatie van een bepaalde mate van dominantie en van affiliatie.

Hieruit vormen zich 4 interactieparen, die op een natuurlijke manier tot stand komen. Door ze te herkennen maak je interactie enigszins voorspelbaar.

De 4 natuurlijke interactieparen zijn:
A. Aanval en verdediging: meningsverschillen, pittige discussies en debat.
B. Opdracht geven en gehoorzamen: bevelstructuur, taakgerichtheid
C. Leiden en volgen: betrokken, initiatieven nemen en opvolgen
D. Harmonie: naar elkaar luisteren, vragen stellen, goede sfeer, dialoog

3 cirkels wit, groen, en rood
In de cirkel wordt de intensiteit van het gedrag weergegeven in 3 kleuren, waarbij het volgende geldt;
– Wit gedrag is gedrag dat bijna niet zichtbaar is, of wordt vermeden.
– Groen gedrag noemen we ook wel effectief gedrag; de ander zal er weinig last van hebben.
– Rood gedrag noemen we ook wel overmatig aanwezig gedrag; de ander zal er last van ondervinden.

De 8 gedragsstijlen
Het is handig om een idee te hebben van welk gedrag bij elk van deze gedragsstijlen past. We hebben voor elk gedragstype een korte beschrijving. Voor voorbeelden bij elke gedragsstijl klik hier.

Knellende interactiepatronen
Er komen problemen als het natuurlijke interactie patroon gaat knellen: als minimaal een van de twee last krijgt van de ander in de interactie. Ik praat, jij luistert, ik blijf maar praten en jij blijft maar luisteren. Ik denk: ‘zeg ook eens wat’ en jij denkt: ‘wanneer houdt hij nou eens even zijn mond, dan kan ik ook wat zeggen’. Een knellend patroon dat zich nogal eens voordoet. Er zijn veel meer voorbeelden: teams waarin steeds dezelfde mensen de boventoon voeren (en anderen dus de ‘ondertoon’), managers die de balans tussen de taak en de relatie verloren zijn, mensen die steeds maar voor anderen zorgen en zelf tekort komen, je kent natuurlijk zelf ook talloze voorbeelden in je eigen werk.

Een knellend interactiepatroon ontstaat wanneer de intensiteit het gedrag van groen naar rood gedrag wordt ervaren. 

– De Grenzensteller wordt ervaren als een ‘kwetsende agressieveling’
– De Opstandige wordt ervaren als een ‘vertragende zeur’
– De Bepaler wordt ervaren als een ‘egocentrische dictator’
– De Stille wordt ervaren als een ’teruggetrokken onzichtbare’
– De Leider wordt ervaren als een ‘dominante dirigent’
– De Volger wordt ervaren als een ‘afhankelijke meeloper’
– De Helper wordt ervaren als een ‘verstikkende opdringer’
– De Ondersteuner wordt ervaren als een ‘softe slijmbal’

De 4 knellende interactiepatronen zien er alsvolgt uit:

Wederkerigheid
Of gedrag dat grenzen stellend bedoeld is (de intentie), ook wordt beantwoord met opstandig gedrag (de reactie), hangt evenzeer af van de zender als van de ontvanger. We spreken daarbij van wederkerigheid: je bepaalt samen welk patroon je met elkaar vormt en eventueel in stand houdt. Als je tegen een vreemde zegt: ‘hé, kom eens hier!’, dan krijg je waarschijnlijk een andere reactie dan wanneer je hetzelfde een keertje tegen je geliefde zegt. Maar als je geliefde steeds maar weer doet wat je zegt en jij doet daar elke keer weer een appél op, kan dat behoorlijk gaan knellen!

Het doorbreken van de patronen
We hebben nu gezien dat de interactiepatronen ontstaan doordat we van nature geneigd zijn het gedrag van de ander aan te vullen. Vaak is dat prima, want daardoor hoeven we niet steeds na te denken bij wat we doen. Als de patronen echter een belemmering gaan vormen voor onze effectiviteit, kunnen ze ook een belasting zijn. Als je merkt dat je in een gezelschap steeds maar weer de zorg voor de anderen op je neemt (helpend gedrag) en anderen laten dat heerlijk over zich heen komen, dan kun je dat als belastend gaan ervaren. Er wordt immers niet meer voor jou gezorgd! Tegelijkertijd kunnen de anderen zich betutteld voelen.

Je gaat samen een bepaalde richting op en die richting blijkt te ontaarden in een knellend patroon. De kracht van de Roos van Leary is dat het een kompas kan zijn; door van richting te veranderen kan je het (liefst gezamenlijke) einddoel alsnog bereiken. Dit kompas stelt je in staat te bepalen wat je in een moeilijke situatie het beste kunt doen, zoals een landkaart je in staat stelt de weg te vinden als je niet meer precies weet waar je bent.

De interactiesleutel
Om een knellend patroon te doorbreken is het nodig om een andere richting in te slaan door middel van je eigen gedrag. Dat lukt het beste als je het gedrag kiest dat in de Roos van Leary naast het ‘lastige’ gedrag van de ander ligt. Een voorbeeld; Door jouw helpende gedrag gaan anderen zich ondersteunend opstellen. Ze laten merken dat ze het waarderen dat je steeds voor hen zorgt. Dat is heerlijk, want zo krijg je veel sympathie van anderen. Maar omdat ze je steeds weer laten opdraaien voor de zorg, laat je je steeds meer in een leidende (lees over-verantwoordelijke) positie duwen. Zij rekenen erop dat jij steeds weer het initiatief neemt. Dat is minder prettig, want nu krijg jij meer verantwoordelijkheid dan je oorspronkelijk wilde; je wordt de Leider, en daar heb je last van! Wat je dan kunt doen is je opstellen naast het ongewenste (lastige) gedrag dat wordt opgeroepen door jouw leidende positie, namelijk volgend gedrag; De Volger. Daarnaast ligt teruggetrokken gedrag (de Stille). Je neemt dus geen initiatief en je zult zien dat anderen dan de zorg van je over nemen. Kijk maar eens naar de groene lijnen in het plaatje hieronder hoe dit werkt.

Hoe je dit in jouw eigen situaties kunt toepassen kun je leren door veel te oefenen. Tijdens onze Basistraining Roos van Leary; Beinvloed anderen, gaan we hiermee spelen op het door ons ontwikkelde Vloerkleed Roos van Leary van 2,5x 2,5 meter groot. Ook krijg je hier praktische handvaten die jou gaan helpen om deze methodiek als krachtig instrument helder en op de juiste manier in te kunnen zetten. Wil je meteen handige tips? Kijk dan eens bij  Roos van Leary toepassen